Իրանի Ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհուրդը որոշում է ընդունել Իսրայելին պատասխան ռազմական հարված հասցնելու վերաբերյալ։ Հերքվել է արևմտյան ԶԼՄ-ների տեղեկությունը, թե Իրանը մտադիր է գրոհել Իսրայելը Իրաքի տարածքից առաջիկա օրերին՝ մինչև ԱՄՆ-ի նախագահի ընտրությունները։ «Իրանի պատասխանը Իսրայելի ագրեսիային իրավունքի հարց է, որը մեզ համար հստակ որոշված է, և այն, թե ինչպես ենք գործելու, կախված է պլանից»,- ասել է իրանցի բարձրաստիճան պաշտոնյան։

Նորություններ » «Ժամանակն անցնում է, և ժամանակի հետ փոխվում են ստեղծագործական պատկերացումները»

«Ժամանակն անցնում է, և ժամանակի հետ փոխվում են ստեղծագործական պատկերացումները»

06.03.2020 | 01:49

«Իրատեսի» հյուրը Հայաստանի կոմպոզիտորների միության նախագահ ԱՐԱՄ ՍԱԹՅԱՆՆ է:

-Պարոն Սաթյան, Հայաստանի կոմպոզիտորների միության նախագահ դառնալով՝ ցանկանում էիք ինչ-ինչ փոփոխություններ կատարել: Հաջողվե՞լ է իրականացնել Ձեր նպատակները, ի՞նչ խնդիրների եք բախվել:

-Նախ ասեմ, որ մեր քաղաքականությունը չի փոխվում: Իսկ ո՞րն է այդ քաղաքականությունը՝ հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործությունների հանրահռչակումը ամբողջ աշխարհում: Այս գործում մենք բավականին ձեռքբերումներ ենք ունեցել, ինչպես նաև՝ դժվարություններ: Շատերի համար հայ երաժշտարվեստ հասկացությունը մնում է ուղղակի խոսքի մակարդակում, անգամ չեն մտածում պատմության մասին: Մեր խնդիրն է աճեցնել, հասունացնել մի սերունդ, որը կգա լրացնելու այսօրվա այն ուժին, որը կոչվում է հայ կոմպոզիտորական դպրոց: Որոշ բաներ հաջողվել է անել այս պլանում: Մենք ունենք «Երիտասարդական ֆորում», որը կազմակերպում է բազմաթիվ միջոցառումներ, հանդիպումներ, համերգներ և այլն: Նրանք հասկացել են, որ երաժշտությունը չի կարող մեկ ոճի մեջ լինել, որ մարդիկ կարող են բազմաոճ լինել, բազմաձև մոտեցումներ ունենալ այս կամ այն հարցին: Սա շատ կարևոր է: Հաճախ է պատահում, որ ինչ-ինչ պահանջներ են դրվում ստեղծագործողների առաջ, բայց ամենաճիշտ ուղղությունը ժամանակն է ցույց տալիս: Կոմպոզիտորը ժամանակի հետ է շարժվում և ժամանակից առաջ է ընկնում իր գործունեության մեջ: Կարելի է հիշել մեր տարեց կոմպոզիտորներից կամ արդեն մահացածներից շատերի անունները, որ հենց այսպիսին են եղել:

-Սերնդափոխության խնդիրն եք կարևորում, բայց մի՞թե կարելի է ինչ-որ գործնական քայլերով ապահովել կոմպոզիտորական նոր սերնդի գոյությունը: Կոմպոզիտոր, առհասարակ ստեղծագործող ծնվու՞մ են, թե՞ դառնում:

-Ինքներդ պատասխանեցիք Ձեր հարցին: Կոմպոզիտոր ծնվում են, իրո՛ք. դրա համար բացատրագրեր հորինել պետք չէ: Յուրաքանչյուր մեծ արվեստագետ, եթե իրոք մեծ է, արվեստագետ ծնվում է: Օրինակներ բերելու կարիք չկա: ՈՒղղակի այն կոմպոզիտորական դպրոցը, որ կա, հարստանում է որոշակի պայմանների առկայությամբ: Ամեն մի կոմպոզիտոր, բնական է, իր խոսքը պիտի ասի, բայց դրա համար նա պետք է անցնի ճանապարհ՝ հենվելով ազգայինի վրա: Մենք այսօր, օրինակ, շատ ենք խոսում երգարվեստի մասին: Այսօրվա երգերը հիմնականում ապազգային մտածողության ծնունդ են: Ամեն մի երգիչ, չգիտես ինչ նկատառումներով, իրեն թույլ է տալիս ստեղծագործել՝ չունենալով համապատասխան կրթական բազա: Այդ պատճառով էլ նրանց երգերը թիթեռի նման գալիս-գնում են: Սա բնական պրոցես է, բայց պետք է զտում կատարվի: Դա նաև կոմպոզիտորների միության գործն է, բայց ցավոք, սիրողական արվեստն այսօր դարձել է գերիշխող:

-Հակասությունն ակնհայտ է: Ձեր հիշատակած՝ թիթեռի կյանք ունեցող երգերը մեծ եկամուտներ են բերում, իսկ լուրջ երաժշտությունը հաճախ մեկ դահլիճի չափ հանդիսատես էլ չի ունենում, հաճախ այդպիսի երաժշտության հեղինակը նույնիսկ միջոցներ չի ունենում ձայնագրելու, հնչեցնելու իր ստեղծագործությունը: Այդպես չէ՞:

-Այո՛, այդպես է: Մանավանդ երգարվեստի դեպքում ձայնագրելու համար պետք է գումար վճարել ստուդիային, երգիչներին, գործիքային կատարողներին և այլն, և այլն: Իսկ եթե կոմպոզիտորը նոր է մտնում կյանք, նա չունի այդ միջոցները: Քիչ թե շատ ճանաչում ունեցողների դեպքում մի փոքր ավելի հեշտ է այդ հարցը լուծել: Երգարվեստի հարցերով ես վաղուցվանից եմ մտահոգված: Դեռ Առնո Բաբաջանյանի ժամանակներում ասում էի, որ երգը պետք է ստեղծի երիտասարդը, նա, որ երիտասարդությանը համահունչ է մտածում: Այնպես որ, շատ ցավալի ու միևնույն ժամանակ բնական հարցեր կան երգարվեստի հետ կապված: Եվ դրանք միշտ են եղել: ՈՒղղակի նախկինում մի քիչ ավելի խստություն կար, ցենզ կար, ամեն ինչ չէր հանվում շուկա: Այո՛, ամեն ինչ չի կարելի ներկայացնել: Շատ ճանաչված կոմպոզիտորներ՝ Առնո Բաբաջանյանը, Էդվարդ Միրզոյանը, մյուսները, ասում էին, որ իրենք գրում են «opus», այսինքն՝ իրենք պատասխանատու են ամեն մի ստեղծագործության համար, որի տակ ստորագրել են: Կոմպոզիտորների միության անդամները պրոֆեսիոնալներ են և հիմնականում կարող են պատասխանատվությամբ ստորագրել իրենց գրածի տակ: ՈՒղղակի ամեն մեկին մի բան է տրված: Մեկին կարող է հարազատ լինել երգարվեստը, մյուսին՝ սիմֆոնիկ երաժշտությունը, երրորդին՝ խմբերգային ժանրը և այլն, և այլն: Մեր միության անդամների ստեղծագործությունները բազմաոճ են ու բազմաժանր:

-Ժամանակակից կոմպոզիտորների բազմաոճության, բազմաժանրության մեջ առանձնանու՞մ են որոշակի ուղղվածություններ, կարելի՞ է ինչ-որ մի խմբի կոչել խաչատրյանական դպրոցի հետևորդ, մեկ այլ խմբի՝ տերտերյանական և այլն: Կամ գուցե կան մարդիկ, որոնք իրե՞նց դպրոցը, իրե՞նց ուղղությունն են հիմնադրում այսօր:

-Ձեր ասած խաչատրյանական, տերտերյանական դպրոցները նույն ուղղության մեջ են: Եվ այդ ուղղությունը շարունակվում է: Կրկնություն չի կարող լինել, ուղղակի պետք է հասկանալ, թե հիմքում ում ես տեսնում: Բնական է, որ հիմքում Կոմիտասի, Խաչատրյանի, Տերտերյանի, մյուսների դպրոցն է: Մոտեցումներն են այսօր փոխվել նույն Կոմիտասի կամ Տերտերյանի նկատմամբ: Այն, ինչ անում էին Կոմիտասը, Խաչատրյանը, Տերտերյանը, համամարդկային էր: Այն, ինչ անում են այսօրվա կոմպոզիտորները, փորձ է՝ մոտենալու այդ համամարդկային մտածողությանը: Կրկնել չեն կարող, բնական է: Մի հետաքրքիր գիրք կա՝ «Ստրավինսկու երկխոսությունները»: Ստրավինսկին իրեն համեմատում էր Առնոլդ Շյոնբերգի հետ և գրում, որ Շյոնբերգն ունի բազմաթիվ աշակերտներ, հետևորդներ, ինքը՝ ոչ: Անցան ժամանակներ, և հիմա տեսնում ենք, թե որքան շատ են Ստրավինսկու հետևորդները: Ժամանակն անցնում է, և ժամանակի հետ փոխվում են ստեղծագործական պատկերացումները: Ընդհանրապես, ստեղծագործողի մասին խոսելիս պետք է հաշվի առնել, որ սա խիստ անհատական ոլորտ է, և խոսողները այս հարցերի շուրջ պետք է լինեն ստեղծագործող մարդիկ:

-Հենց այդ պատճառով էլ Ձեզ հետ ենք խոսում՝ ստեղծագործող մարդու: Եվ կցանկանայինք նաև Ձեր այսօրյա ստեղծագործական կյանքին անդրադառնալ:

-Ես այսօր աշխատում եմ մի ոճով, որով, կարծում եմ, ոչ մեկը չի աշխատում Հայաստանում: Դա նորություն է, կոչվում է «New Age»: Այս ոճում կարելի է անել ամեն ինչ, բայց այդ ամեն ինչը այնքան լավ պետք է իմանաս, որ կապելով նորը հնի հետ՝ տաս նոր ստեղծագործական արտադրանք, նոր արդյունք: Այդ ոճով էին գրված իմ «Լիլիթ» փոփ-օպերան, դրան հաջորդած «Փոքրիկ Ցախեսը» օպերան: Ոճերի մասին խոսելիս հաճախ օգտագործում են «իզմեր» տերմինը:

-Երբեմն էլ ասում են, որ այս կամ այն արվետագետը, արվեստի այս կամ այն ստեղծագործությունը որևէ «իզմի» չի պատկանում:

-Մեր արվեստի ոլորտում ստեղծագործությունն ինչպիսի «իզմի» էլ պատկանի, մենք լսում ենք երաժշտություն: Այդպես է նաև արվեստի մյուս ճյուղերի դեպքում. մենք կարդում ենք գրականություն, տեսնում գեղանկարչություն և այլն: Ոչ մի «իզմ» չի կարող խանգարել տաղանդավոր մարդու ստեղծագործելուն: Կարևորն այն է, որ մարդը տաղանդավոր լինի, ոչ թե ուղղակի գրող լինի:

-Կոմպոզիտորի ներշնչանքին նպաստո՞ւմ է մշակութային ընդհանուր դաշտի պատկերը: Լավ գեղանկարչության, լավ գրականության, լավ թատերարվեստի առկայությունը որևէ դեր ունի՞ նրա ստեղծագործական որակների ձևավորման հարցում, թե՞ կոմպոզիտորը, երաժիշտն իրենց ինքնաբավ աշխարհն ունեն, որից դուրս կատարվողն անմիջականորեն չի ներգործում նրանց վրա:

-Արվեստները մշտապես փոխկապակցված են: Մեկ «իզմը» բխում է մյուս «իզմից»: Նույն իմպրեսիոնիզմը նկարչության մեջ ծնեց իմպրեսիոնիզմը երաժշտության մեջ: Դեբյուսին, Ռավելը, այլք դրա հետևորդներն էին: Մենք ևս ունեինք կոմպոզիտոր՝ Գրիգոր Եղիազարյանը, որն այս գծի հետևորդն էր: Վերլուծական մոտեցմամբ կարելի է տարբեր եզրակացությունների հանգել: Շատ հաճախ կոմպոզիտորը գրում է որևէ գործ, հետո ուրիշներն են այն որևէ «իզմի» վերագրում:

-Այսինքն՝ այս դեպքում տեսաբանների դե՞րն է ավելի էական դառնում:

-Այո՛, եթե նրանք պատրաստված են, կարողանում եմ անալիտիկ մոտեցում դրսևորել և իրենց տեսակետն առաջարկել ու հիմնավորել:

-Իսկ, մեծ իմաստով, տեսաբանի և ստեղծագործողի միջև հակադրությու՞նն է գերիշխողը, փոխըմբռնու՞մը, փոխօգնությու՞նը, թե՞… Կամ գուցե նրանք գոյություն ունեն միմյանցից անկախ և չկարևորելո՞վ մեկմեկու անձը: Մանավանդ որ տեսաբանը միշտ չէ, որ դրական կարծիք է հայտնում, նաև քննադատում է, երբեմն «ոչնչացնում» այս կամ այն ստեղծագործությունը: Չէ՞ որ այս դեպքում անձնավորված հարաբերություններ ունենալը հեշտ չէ:

-Հիմնականում տեսաբանի և ստեղծագործողի միջև փոխօգնության դաշտ պետք է լինի: Իրականում մենք բոլորս անում ենք նույն բանը, ուղղակի մեկը ստեղծագործում է, մյուսը՝ քննադատում: Քննադատությունը շատ անգամ օգնում է ստեղծագործողին հասկանալու, թե ինքն ինչ է անում: Քննադատություն եղել է բոլոր ժամանակներում: Եվ միշտ չէ, որ արվեստագետն ընդունում է քննադատությունը: Նույնիսկ կոմպոզիտորների միջև են բախումներ լինում, որովհետև ամեն մեկն ունի իր մտածելակերպը, իր կողմնակիցները: Օրինակ, Վագներ-Բրամս հակադրությունը հայտնի է բոլորին: Բայց դա նրանցից ու՞մ է խանգարել, ոչ մեկին: Երկուսն էլ այսօր ապրում են իրենց ստեղծագործություններով, և մենք ուրախ ենք, որ կան այդպիսի երկու մեծություններ:

(շարունակելի)

Զրույցը վարեց

Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Դիտվել է՝ 9657